Η ζωή στο Άγιο Όρος

Μοναχικὴ Μύησις – Κουρά

Ὁ μοναχός, ὥσπερ καὶ πᾶν πλάσμα τοῦ Θεοῦ, γεννᾶται καὶ τελευτᾷ. Ὅμως, ἡ γέννησις τοῦ μοναχοῦ δὲν ταυτίζεται μὲ τὴν βιολογικὴν γέννησιν, ἀλλὰ μὲ μιὰν νέαν ταυτότητα, ἣν ἀποκτᾷ κατόπιν μακροχρονίου καὶ ἐντόνου μύησεως καὶ δοκιμασίας. Τὰ θέσμια τοῦ Ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ, καὶ κατ' ἐξοχὴν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, προϋποθέτουν τοιαύτην πορείαν.

Ὁ ὑποψήφιος ἀρχικῶς ἐντάσσεται δοκιμαστικῶς εἰς τινα ἀδελφότητα. Ἐκεῖ, ὑπὸ τὴν καθοδήγησιν τοῦ Γέροντος – Ἡγουμένου, ἀκολουθεῖ πρόγραμμα προσευχῆς, διακονίας, καὶ κατηχήσεως, ὃ τηρεῖται δι᾽ ἕνα ἔτος ἢ καὶ πλέον. Ὡς δόκιμος φέρει συνήθως μόνον τὸ λεγόμενον «σκουφάκι», μετὰ εὐχῆς.

Μετὰ ἀπὸ ἀπόφασιν τοῦ ἡγουμενοσυμβουλίου, ὁρίζεται ἡ στιγμή τῆς κουρᾶς. Τὴν ἱεροτελεστίαν τελεῖ ἱερομόναχος, παρισταμένου τοῦ Ἡγουμένου ὡς ἀναδόχου. Ὁ ὑποψήφιος, ἐνδεδυμένος λευκὰ ὑποδήματα καὶ φανέλλαν, εἰσέρχεται μετὰ τὴν εἴσοδον τοῦ Εὐαγγελίου, ὑπὸ τὴν καθοδήγησιν τοῦ Ἡγουμένου, εἰς τὸν ναὸν, καὶ ἵσταται κάτωθεν τοῦ πολυελαίου.

Ἐκεῖ κάμνει μετάνοιες πρὸς τὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος, ἔπειτα προσκυνᾷ εἰς τὰς ἁγίας εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεοτόκου καὶ τοῦ Ἁγίου τοῦ Καθολικοῦ, καὶ τέλος λαμβάνει εὐχὴν παρὰ τοῦ Ἡγουμένου. Σταυροειδῶς τὰς χεῖρας θέμενος, ἵσταται εὐλαβῶς εἰς τὰ ἀριστερὰ αὐτοῦ.

Μετὰ τὴν ψαλμῳδίαν τῶν ἀπολυτικίων, ὁ ἱερεὺς ἀναγινώσκει τὴν εὐχὴν «Ἄνοιξον τὰ τῆς καρδίας σου ὦτα, Ἀδελφέ...», καὶ ἀκολουθεῖ στιχομυθία. Ὁ ὑποψήφιος δίδει μαρτυρίαν ἐκούσιας προσελεύσεως. Εἰς τὰς ἐρωτήσεις τοῦ ἱερέως, ἀποκρίνεται ταπεινῶς:
«Ναί, τοῦ Θεοῦ συνεργοῦντός μοι, τίμιε Πάτερ».

Ἐν συνεχείᾳ, ὁ ἱερεὺς προσεύχεται διὰ τὸν κειρόμενον μοναχόν, καὶ προφέρει τὸ νέον ὄνομά του. Τρὶς δίδεται εἰς αὐτὸν τὸ ψαλίδιον, καὶ τρὶς ἐπιστρέφεται διὰ τοῦ Ἡγουμένου. Ὁ ἱερεὺς τότε κείρει τὴν κόμην τοῦ ὑποψήφιου, ἐπικαλοὑμενος τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐνῷ οἱ χοροὶ ψάλλουν τρὶς τὸ «Κύριε ἐλέησον».

Ὁ τυπικάριος προσάγει τὰ μοναχικὰ ἐνδύματα ἐκ τοῦ Ἱεροῦ. Ὁ ἱερεὺς εὐλογεῖ, ὁ δὲ Ἡγούμενος ἐνδύει τὸν νέον μοναχόν: ζωστικόν, ἁγγελικόν σχήμα, πολυσταύριον, ζώνην, ράσον, ὑποδήματα, καλυμμαύχιον, κουκούλιον, μανδύαν.

Ἡ Θεία Λειτουργία συνεχίζεται μετὰ τοῦ «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε…». Ὁ ἱερεὺς παραδίδει σταυρόν, κομποσχοίνιον καὶ λαμπάδα ἀναμμένην. Ὁ νέος μοναχὸς μεταλαμβάνει πρῶτος, φορῶν τὸ κουκούλιόν του.

Οἱ λοιποὶ μοναχοὶ, προσερχόμενοι εὐλαβῶς, ἀσπάζονται τὸν σταυρόν ποὺ κρατεῖ, καὶ ἐκφράζουν εὐχὰς ὀσιότητος: «Καλὸν Παράδεισο», «μετ᾽ ἁγίων», «ἀνάπαυσιν καρδίας».

Κατάληξις τελετῆς: ἡ τράπεζα, ὅπου ὁ νεοκαρεὶς μοναχὸς κάθεται πλησίον τοῦ Ἡγουμένου, συμμετέχων διὰ πρώτην φορὰν εἰς τὴν ἁγίαν μοναστικὴν οἰκογένειαν.

Τὸ Σχήμα

Τὰ μοναχικὰ ἐνδύματα εἶναι μέλανες, σύμβολον πένθους, μετάνοιας, καὶ ἀναχωρήσεως ἐκ τοῦ κόσμου. Ἐξαίρετον ἀνάμεσά τους εἶναι τὸ Μεγάλον καὶ Ἁγγελικόν Σχήμα, ὃ μοιάζει μὲ πετραχήλιον καὶ φορεῖται ἐπ᾽ ἄνω τοῦ ράσου κατὰ τὴν μοναχικὴν κουράν.

Μέλαν τὸ χρῶμα τοῦ, κεκεντημένον μὲ κόκκινες, λευκὲς ἢ ποικίλες κλωστὲς — ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν παράδοσιν τοῦ κάθε μοναστηρίου.

Πάνω του ἀναπαρίσταται ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, μετὰ τῆς λόγχης καὶ τοῦ σπόγγου ἐκατέρωθεν, καὶ νεκροκεφαλὴ ἐν τῇ βάσει, σημεῖον μνήμης θανάτου καὶ νίκης ζωῆς.

Ἐκατέρωθεν τοῦ Σταυροῦ ἀναγράφονται ἐν συντομογραφίᾳ ἱερὰ ὀνόματα καὶ φράσεις μυστηριακῆς σημασίας:

ΜΙΧΑΗΛ – ΓΑΒΡΙΗΛ
ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ – ΝΙΚΑ

Καὶ εἰς ἕτερα σημεῖα, κεντῶνται ἐκλογαί ἀπὸ θεόπνευστα ρητά:

Τοῦτο τὸ Σχήμα δαίμονες φρίτουσι
Θεοῦ θέα – Θεῖον Θαῦμα
Χριστὸς Χριστιανοῖς χαρὰν χαρίζει
Φῶς Χριστοῦ φαίνει πᾶσι
Τόπος Κρανίου – Παράδεισος γέγονεν Ἀδάμ

Ἐνδύεται ὁ μοναχὸς τὸ Σχήμα ὡς σημεῖον σταυρώσεως, ἀποταγῆς τοῦ κόσμου, ἀγγελικοῦ βιώματος. Ἐφεξῆς φέρει ἐπ᾽ αὐτοῦ τὸν ἴδιον Σταυρὸν, καὶ συνεισφέρει τῇ πνευματικῇ στρατεία ὡς στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ.

Ηχητικό ντοκουμέντο από την μικρόσχημη μοναχική κουρά.

Λειτουργικὸς Κύκλος μιᾶς Ἡμέρας

Ἡ νύξ καὶ ὁ ἕναστρος οὐρανὸς ἐπισκιάζουν τὰ κτίσματα τῆς μονῆς. Εἶναι ὥρα προσευχῆς, ἐγρηγόρσεως καὶ ἀνατάσεως τῆς ψυχῆς πρὸς τὰς θείας διακοσμήσεις.

Περί τὴν ἑβδόμην καὶ τριακοστὴν (7:30) τῆς Βυζαντινῆς ὥρας, ὁ ἐκκλησιαστικὸς σημαίνει τὸ πρῶτον τάλαντον· ἀνάπτει τὰς κανδήλας, τὰς λουσέρνας, τὰ φανάρια καὶ τοὺς φανοὺς τοῦ Καθολικοῦ. Στὶς 7:45 σημαίνεται τὸ δεύτερον τάλαντον, καὶ στὶς 8:00 τὸ τρίτον. Ὁ ἐφημέριος ἐνδύεται τὸ πετραχήλιον, καὶ ἡ Ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ ἀρχίζει.

Ἡ ἀκολουθία αὕτη εἶναι στάσις ἐγρηγόρσεως τῆς ἀνύστακτης ψυχῆς, ἡ ὁποία προσμένει, ἐν τῷ μεσονυκτίῳ, τὸν Νυμφίον Χριστόν. Ἀποτελεῖ ὅριον ἀναχωρήσεως ἐκ τοῦ σκότους τῆς πλάνης, τοῦ βίου τοῦ παλαιοῦ, πρὸς τὸ φῶς τῆς χάριτος τῆς ἐπερχομένης ἡμέρας.

Καθὼς ἀναγινώσκεται ὁ «Ἄμωμος», ὁ ἐκκλησιαστικὸς κάμνει μετάνοιαν ἐνώπιον τοῦ Ἡγουμένου καὶ χτυπᾷ κατὰ τὴν ἰερὰν τάξιν τὸν κόπανον καὶ τὸ καθημερινὸν σιδεράκι.

Μετά το τρίτο κατανυκτικό τροπάριο ο εκκλησιαστικός ανοίγει τη Βασιλική Πύλη. Ο ιερέας εισέρχεται στον κυρίως ναό και ποιεί "Ευλογητόν" ιστάµενος έµπροσθεν του τέµπλου. Κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του "Επακούσαι σου.." θα θυµιατίσει το ναό. Ο "Εξάψαλµος" θα διαβαστεί από τον Ηγούµενο.

Με το πέρας της έκτης Ωδής διαβάζεται το Συναξάρι της ηµέρας και ο εκκλησιαστικός και πάλι θα χτυπήσει το σιδεράκι. Στην εννάτη Ωδή, "Την Τιµιωτέραν", ο ιερέας θυµιάζει το ναό, ενώ οι µοναχοί αποκουκουλίζονται και κατεβαίνουν από τα στασίδια τους. Μια στάση που εύγλωττα φανερώνει την ξεχωριστή τιµή που οι µοναχοί αποτίουν στην Κυρία Θεοτόκο.Προς το τέλος του Όρθρου σηµαίνει ένα τάλαντο σε τρεις στάσεις κύκλω του ναού. Γίνεται απόλυση και µεταβαίνουν στο παρεκκλήσι που θα τελεσθεί η Θεία Λειτουργία. Εκεί πρωτίστως αναγιγνώσκεται η τρίτη και έκτη Ώρα. Στο "∆όξα" της έκτης Ώρας ο εκκλησιαστικός σηµαίνει το σιδεράκι. Τότε περίπου θα σηµάνει και ο ιερέας τον κωδωνίσκο της προθέσεως και οι πατέρες αποκουκουλισµένοι και έχοντας κατεβεί από τα στασίδια τους µνηµονεύουν µυστικά τα ονόµατα που ο καθείς φέρει στη µνήµη του, ζώντων και κεκοιµηµένων. Σε λίγο ο εκκλησιαστικός ανάβει τα δρακόντια από το τέµπλο του παρεκκλησιού και ακολουθεί η Θεία Λειτουργία. Τα βηµόθυρα παραµένουν κλειστά, για να ανοίξουν µόνο στις δύο εισόδους και την ώρα της Θείας Μετάληψης.

Στο τρίτο αντίφωνο γίνεται η µικρή είσοδος υπό του ιερέως φέροντος το ευαγγέλιο, προηγουµένου του εκκλησιαστικού µε αναµµένο εισοδικό. Ακολουθούν τα αναγνώσµατα, ο Απόστολος και το Ευαγγέλιο. Λίγο µετά ψάλλεται ο χερουβικός ύµνος, γίνεται η µεγάλη είσοδος όπου τα Τίµια ∆ώρα διακοµίζονται από την Πρόθεση στην Αγία Τράπεζα. Τα Λειτουργικά και οι αιτήσεις του ιερέως δηµιουργούν θεία ένταση φτάνοντας ως την Κυριακή προσευχή. Προ της Μεταλήψεως οι µοναχοί χαιρετούν τις εικόνες. Ακολουθεί η κοινωνία του Σώµατος και Αίµατος του Χριστού, το κέντρο της ζωής του µοναχού και κάθε χριστιανού. Έπεται η απόλυση. ∆ιανέµεται το αντίδωρο και κατά την έξοδο λαµβάνεται και ο αγιασµός που φυλάγεται σε ειδικό σκεύος στη λιτή.

Στη συνέχεια, αν δεν είναι µέρα νηστείας κατά την οποία απουσιάζει το πρωινό γεύµα, εισέρχονται στην Τράπεζα. Αρχίζει προσευχή, και ενώ οι παρευρισκόµενοι τρώνε, ο αναγνώστης διαβάζει αποσπάσµατα από πατερικά κείµενα ή βίους αγίων. Ο εφηµέριος, αν απουσιάζει ο ηγούµενος, δια ξυλίνου σφυρίδος σηµαίνει το τέλος του φαγητού και ευλογεί τα περισεύµατα ευχαριστώντας τον Θεό.

Στην έξοδο της τράπεζας ο ιερέας ευλογεί τους εξερχόµενους και οι διακονητές, κάµπτοντες την οσφύ, ζητούν συγχώρεση από τους αδελφούς για τυχόν λάθη και παραλλείψεις. ∆ίωρη ή τρίωρη ξεκούραση προηγείται της επιστροφής των µοναχών στο διατεταγµένο για τον καθένα διακόνηµα.

Διακονία – Τυπικὰ

Ὡς μικρὰ κοινωνία, ἔτσι καὶ ἓν κοινόβιον μοναστήρι, σκήτη ἢ κελλί, δι᾽ ἀκριβοῦς κατανομῆς ἔργων καὶ ἀλληλοϋποστηρίξεως, ἐπιβιῶν καὶ προοδεύει· ὅχι μόνον πρακτικῶς, ἀλλὰ καὶ σωτηριολογικῶς, ὡς σῶμα Χριστοῦ ἐν ἐνεργείᾳ.

Ὁ ἀρχοντάρης ἀναμένει εὐπροσήγορος τοὺς νεοφερμένους προσκυνητάς· προσφέρει τὸ καθιερωμένον δίσκον, μετὰ ὕδατος, ῥακῆς καὶ λουκουμίου, καὶ μεριμνᾷ διὰ τὴν τακτοποίησίν τους εἰς τὰ δωμάτια.

Ἄλλοι ἀδελφοὶ διακονοῦν τοὺς ἐργάτας, περιθάλπουν τοὺς γέροντας, φροντίζουν τὰ ζῷα, ζυμῶνουν τὸν ἄρτον, παρασκευάζουν τὰ φαγητά.

Ὁ ἐκκλησιάρχης εὐπρεπίζει τὸν ναόν, ὁ δὲ ἀδελφὸς τοῦ ἐργοχείρου πλέκει κομποσχοίνια, ἀγιογραφεῖ, ἐπιμελεῖται ξυλογλυπτικῆς, ἀργυροχοΐας, θυμιαματοποιΐας, σπανίως ἱεροραπτικῆς ἢ βιβλιοδεσίας.

Οἱ γεροντότεροι, προσμένοντες ἤδη εἰς τὴν ἀγήρω μακαριότητα, ἀναστρέφονται εἰς πνευματικὰς συζητήσεις, μνήμες παρελθόντος καὶ ἐσχατολογικῆς ἐλπίδος, ἐνῷ ὁ χώρος ἐμμένει νὰ διαποτίζεται ἀπὸ ἀταλάντευτον εἰρήνην, ἡ ὁποία περιαυγάζει τὰς ἁγίας στέγας, τοὺς σταυρούς, τὴ φιάλη καὶ τὴν κρήνη.

Στὶς 8:30 μ.μ., κατὰ Βυζαντινὴν ὥραν, ὁ ἐκκλησιαστικὸς σημαίνει τὸ πρῶτον τάλαντον· 8:45 τὸ δεύτερον· 9:00 τὸ τρίτον. Ἐν τῷ χώρῳ τῆς λιτῆς ἀρχίζει ἡ ἐνάτη Ὥρα. Στὸ «Δόξα» ὁ ἐκκλησιαστικὸς κρούει τὸν κόπανον καὶ τὸ σιδεράκι. Ἐπακολουθεῖ ὁ Ἑσπερινός.

Ἡ ἀκολουθία, ἔχουσα ἀρχαιοχριστιανικὰς ρίζας καὶ ἰουδαϊκὲς ἀποχρώσεις, τελεῖται ὡς προοίμιον τῆς νέας ἡμέρας. Τὸν Προοιμιακὸν Ψαλμὸν ἀναγινώσκει ὁ πρῶτος εἰς τὴν τάξιν μοναχός. Στὸ «Κύριε ἐκέκραξα…», ὁ ἱερεὺς λιβανίζει τὸν ναόν. Μετὰ τὸ «Νῦν ἀπολύεις…», σβήνονται τὰ λαδοκέρια καὶ γίνεται ἀπόλυσις. Οἱ μοναχοὶ ἐξέρχονται εἰς τὴν Τράπεζαν.

Κατὰ τὸ δείπνον, λόγοι προσευχητικοὶ καὶ διδακτικοὶ ἀναπέμπονται ἐν κατανύξει. Στις 12:00, ὁ ἐκκλησιαστικὸς κρούει τὸ σιδεράκι διὰ τὸ Ἀπόδειπνον, ἐν λιτῇ. Ώρα ἱκεσίας καὶ παρακλήσεως, ὅπως ὁ Θεὸς φυλάξῃ τοὺς κοιμωμένους ἐν τῇ σκέπῃ Του.

Μετὰ τὸ «Σύμβολον τῆς Πίστεως», ἀνάπτεται λαδοκέρι ἐνώπιον τῆς εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, καὶ ἀσκεπὴς μοναχὸς ἀπαγγέλλει τοὺς Χαιρετισμούς.

Κατὰ τὸ Ἀπόδειπνον, ἢ ἀμέσως μετ' αὐτό, οἱ προσκυνηταὶ προσέρχονται διὰ νὰ χαιρετίσουν τὰ Ἅγια Λείψανα. Πρὸ τοῦ τέλους, ἀσπάζονται τὰς ἁγίας εἰκόνας, λαμβάνουν εὐχὴν τοῦ Ἡγουμένου ἢ τοῦ ἱερέως, καὶ γίνεται ἡ ἀπόλυσις.

Ἕκαστος κατευθύνεται πρὸς τὸ κελλί του. Ἄλλοι μένουν διὰ σύντομον πνευματικὴν συνομιλίαν, ἄλλοι ἀναγιγνώσκουν, ἄλλοι ἀναπαύονται.

Καθὼς ἐπανέρχεται ἡ νύξ, οἱ μοναχοὶ ἐγείρονται πρὸ μεσονυκτίου διὰ τὸν προσωπικὸν κανόνα: μετάνοιαι, προσευχὴ μετὰ κομποσχοινίου, ἀνάγνωσις ψυχωφελῶν βιβλίων.

Οὕτως ἀρχίζει καὶ τελειοῦται μία ἡμέρα μοναχικοῦ βίου ἐπὶ τοῦ Ἄθωνος, ὥσπερ ἐπὶ χίλια ἔτη.

Καὶ τοῦτο τὸ πέπλον τῆς νυκτός, ποὺ καλύπτει τὴν ἀρχὴν καὶ τὸ τέλος, δὲν εἶναι σκότος, ἀλλὰ ἐλπιδοφόρος ἡσυχία, νέκρωσις ζωηφόρος, ταφὴ καρποφόρος, ἡ ὁποία κυοφορεῖ τὸ φῶς τῆς Τρισηλίου Θεότητος

Διατροφή

Οἱ Ἀγιορείται μοναχοὶ, ἀκόμη καὶ κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ Πάσχα, δὲν καταναλίσκουν κρέας, ἀλλὰ προτιμοῦν τὰ ψάρια. Ἡ κρεωφαγία ἀποφεύγεται καθ' ὅλον τὸν ἐνιαυτόν. Κυρίαρχον ρόλον ἔχουν τὰ χορταρικὰ, τὰ φρούτα, οἱ ὀσπρίδες, τὰ λαχανικά.

Τὸ διαιτολόγιον τῶν μοναχῶν, ἐκτὸς τοῦ ὅτι εἶναι πιστὸν εἰς τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Τυπικόν, ἀναγνωρίζεται καὶ ὑπὸ τῶν ἐπιστημόνων ὡς ὑγιεινὸν καὶ ἀντικαρκινικόν. Βασικὰ του γνωρίσματα εἶναι ἡ ἐγκράτεια, ἡ ἐναλλαγὴ ἡμερῶν μετ᾽ ἐλαίου καὶ ἄνευ, αἱ περίοδοι νηστείας, ἡ ἀπλότης.

+Μοναχὸς Ἐπιφάνιος

Ὁ μοναχὸς Ἐπιφάνιος, ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει ἐπὶ πλέον τριῶν δεκαετιῶν, ἐκ νεότητος ὑπηρετεῖ τὴν μαγειρικὴν διακονίαν. Ἐκ μαρτυρίας του, οἱ μοναχοὶ σπανίως τρώγουν κρέας. Τὰ κυριώτερα συστατικὰ τῆς διατροφῆς των εἶναι τὰ ψάρια, τὰ ὀστρακοειδῆ, τὰ ὀσπριώδη καὶ τὰ λαχανικά.

Οὐκ ἀπέχουν ἀπὸ τὰ τηγανητὰ – αὐγά, ψάρια. Καταναλίσκουν ἑμετρίως καφέ, τσάϊ, καὶ κόκκινον οἶνον ποὺ οἱ ἴδιοι παρασκευάζουν, καθὼς καὶ ψωμὶ ἐκ χειρὸς μοναχικῆς, ψημένον ἐν φούρνοις ξυλοκαύστοις.

Ὄλως ἀποκλείονται ἐκ τοῦ διαιτολογίου: βούτυρον, λίπη, μαργαρίναι, κρέμαι γάλακτος, μπεσαμέλ, καὶ πάσα σύνθεσις κοσμική. Χρησιμοποιεῖται μόνον ἐλαιόλαδον.

Ἀγνὰ Ὑλικὰ

«Τὰ ὑλικὰ ποὺ χρησιμοποιοῦμεν», σημειοῖ ὁ πατὴρ Ἐπιφάνιος, «εἶναι ἀγνὰ, καὶ ἡ μαγειρικὴ ἡμῶν ἁπλοτάτη. Ἡ νοστιμιὰ δὲν ἐγκειται εἰς τὴν ποικιλίαν ἢ τὰ πολλά καρυκεύματα, ἀλλ᾽ εἰς τὴν καθαρότητα τοῦ υλικοῦ. Μία πατάτα ἐὰν εἶναι καλῆς ποιότητος, ἡ γεύσις θὰ φανερωθῇ μὲ ἓν κρεμμύδι, ἐλάχιστον ἔλαιον καὶ ντομάτα. Ἂν θέλῃ κανείς, ἐλάχιστον πιπέρι ἢ ρίγανην προσθέτει – οὐδὲν πλέον».

Ἐκ παραδόσεως ἀλλὰ καὶ ἐκ προσωπικῶν του ἐμπειριῶν, ἐχρησιμοποίησεν κύμινον, κατὰ τὴν ἀναστροφήν του εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ τὴν Ἁγίαν Αἰκατερίναν τοῦ Σινᾶ. Ὡς λέγει, βοηθεῖ πολλαπλῶς εἰς τὴν χώνευσιν.

Ἡ Διαδικασία

Τὸ πρῶτον γεύμα εἶναι περί τὴν ὄγδοην πρωινήν. Ἐὰν σκεφθῇ τις ὅτι οἱ μοναχοὶ ἐγείρονται ἀπὸ τὰς 3:00 π.μ. καὶ λειτουργοῦν ἐπὶ 3-4 ὥρας, ἔχει παρέλθει ἱκανὸν διάστημα ἀπὸ τὸ δείπνον (περὶ 6:00 μ.μ. τῆς προηγουμένης), ὥστε νὰ πεινῶσιν ἐν κατανύξει.

Ἐν ταῖς ἁγίαις τραπεζαρίαις, ὁ χῶρος διακοσμεῖται ὑπὸ ἁγιογραφιῶν· μορφαὶ ἁγίων ὑπενθυμίζουσι τὸ παράδειγμα. Εἰς τὸ τραπέζιον ἐπικρατεῖ σιγὴ, καὶ ἀκούεται ἀναγνῶσις Ἐκκλησιαστικῶν λόγων, Πατερικῶν ὁμιλιῶν, βίων Ἁγίων ἢ ἐπίκαια ἑορταστικὰ κείμενα.

Ὁ μάγειρος δὲν μαγειρεύει δι᾽ ἀμοιβήν, οὐδὲ δι᾽ ἐπαινετικὰς κρίσεις. Μαγειρεύει ἐκ ἀγάπης πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς του. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀληθὴς ὡραιότης τῆς μαγειρικῆς.

Κηδεία Μοναχοῦ

Ὅταν ἐπισυμβῇ ἡ κοίμησις γεροντίου ἢ ὁποιουδήποτε μοναχοῦ – συνήθως ἐν προχωρημένῃ ἡλικίᾳ, καθὼς ζῶσιν ἄνευ καταχρήσεων καὶ τρεφομένοις ὑγιεινῶς – δὲν λούεται, ἀλλ᾽ ἐξαλείφεται μὲ χλιαρὸν ὕδωρ σταυροειδῶς ἐπὶ τοῦ μετώπου, στήθους, χειρῶν, γονάτων καὶ ποδῶν.

Χωρὶς νὰ βλέπῃ τὸν νεκρὸν γυμνόν, ὁ μοναχὸς ὁ ὁποῖος ἀναλαμβάνει τὴν περιποίησιν, ἀντιβάλει καθαρὰ ἐσώρουχα – κάλτσες, ἐσώβρακον, φανέλλαν – καὶ τὸ μοναχικὸν σχήμα, τὸ πολυσταύριον, σταυροειδῶς τάς χεῖρας, δεδεμένας μὲ ἐπίδεσμον· διὰ κομποσχοινίου περικυκλοῦται αὗται, ἐνῷ σκεπάζεται ἡ κεφαλὴ μὲ σκούφον καὶ κουκούλιον, ὅπερ σταυροειδῶς καλύπτει τὸ πρόσωπον.

Ἔπειτα τοποθετεῖται εἰς τὸ σάγισμα (τρίχινον ἢ ψαθίνιον), περιζωννύμενος μὲ λουρίον καὶ φορεῖ καινοὺς ὑποδηματισμούς. Τὸ ράσον ἐπιτίθεται σχίστος κατὰ διάστασιν, ἐπιραπτόμενον ὅλον ἐν μαύρῃ κλωστῇ, καὶ μὲ λευκὴν ἐργασίαν σχηματίζονται τρεις σταυροὶ: ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, τοῦ στέρνου, καὶ τῶν ποδῶν.

Ἐὰν ὁ κοιμηθεὶς ἦν ἱερομόναχος, τίθεται ἐπ᾽ αὐτοῦ πετραχήλιον· ἐὰν ἦν Ἡγούμενος, δὲν σκεπάζεται ἡ κεφαλή.

Ἐπὶ νεκροκράβατον ξύλινον μεταφέρεται εἰς τὸ νάρθηκα. Ἐκεῖ καίει λαμπάδα διαρκῶς, καὶ ἀδελφοὶ ἐναλλάξ ἀναγινώσκουσι τὸ Ψαλτήριον.

Ἡ ἐξοδιαστικὴ ἀκολουθία ἱερομονάχου τελεῖται εἰς τὸ μέσον τοῦ Καθολικοῦ, ἐνῷ μοναχοῦ ἀπλοῦ εἰς τὴ λιτή.

Κατὰ τὴν ἀκολουθίαν ἅπαντες οἱ ἀδελφοὶ βαστοῦσιν κηροῦς ἀναμμένων, ἐπὶ τοῦ στήθους τοῦ νεκροῦ τίθεται εἰκών Τριμόρφου, καὶ ἡ ἀκολουθία εἶναι πληρεστέρα τῆς συνήθους.

Μετὰ τὸ Τρισάγιον, μεταφέρεται εἰς τὸ Κοιμητήριον. Προπορεύονται οἱ ἐκκλησιαστικοὶ μετὰ φανῶν, ἔπονται ψάλται, ἱερεῖς, μοναχοὶ. Καθ᾽ ὁδόν γίνονται στάσεις καὶ ἀναπέμπονται αἰτήσεις.

Τὸ λείψανον ἐναποτίθεται γυμνὸν ἐκ τοῦ σαγίσματος εἰς τὸν τάφον, καὶ ὁ ἱερεὺς ρίπτει ἐπ᾽ αὐτοῦ χώμα σταυροειδῶς, μετὰ ἐλαίου ἐκ τοῦ καντηλίου τοῦ Χριστοῦ.

Ἀδελφοὶ ἀναπέμπουσιν κομποσχοίνιον 100άριον «ὑπὲρ ἀναπαύσεως»· ἀκολουθεῖ Τρισάγιον, καὶ λόγος τοῦ Ἡγουμένου, ἐξυμνῶν τὴν ἀρετὴν καὶ τὸν πνευματικὸν ἀγῶνα τοῦ τεθνεῶτος.

Διὰ τεσσαράκοντα ἡμέρας, οἱ ἀδελφοὶ τελοῦσιν ἐν τῷ προσωπικῷ των κανόνι κομποσχοίνιον ὑπὲρ τοῦ κοιμηθέντος.

Μνημονεύεται καθ' ἡμέραν εἰς τὴν προσκομιδήν· ἐγγράφεται εἰς τὰ δίπτυχα· ἐὰν ἦν Ἡγούμενος, μνημονεύεται δι᾽ ἔτη.

Ὀνομασίαι Διακονημάτων

Ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει καλλιεργεῖται, διὰ τοῦ χρόνου, μία βαθεῖα συνείδησις λειτουργικῆς κοινωνίας. Οἱ μοναχοὶ, μολονότι ἀναχωροῦν ἐκ τοῦ κόσμου, οὐκ ἀποξενώνονται τῆς προσφορᾶς. Ἡ βιωτὴ τῶν ἀδελφῶν, ἡ ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἡ πνευματική ζωή, διακλαδῶνεται εἰς λειτουργικὰ διακονήματα, τὰ ὁποῖα ὑπηρετοῦν τὴν συνολικὴν ἀρμονίαν τοῦ κοινοβίου.

Ὅταν ὁ ἐπισκέπτης εἰσέλθῃ εἰς μοναστὴρι ἢ σκήτην, διαπιστοῖ ὅτι ἕκαστος μοναχὸς ἔχει διακονίαν, ἣ συμβάλλει εἰς τὴν καθημερινὴν λειτουργίαν, εἴτε πρόκειται διὰ κοινοβιάτην, εἴτε διὰ σκητιῶτην ἢ κελλιῶτην.

Ἐπιπλέον, ὑπάρχουν ἔργα συλλογικὰ, ὅπως ὁ τρυγητὸς, ἡ συγκομιδὴ ἐλαίων ἢ καρπῶν, ἡ λεγομένη παγκοινιὰ, εἰς τὴν ὁποίαν συνεισφέρουν ὅλοι οἱ ἀδελφοί.

Ἐνδεικτικὸς Κατάλογος Διακονημάτων

Ἀγιογράφος: ὁ καταγινόμενος μὲ τὴν ἱστόρησιν ἱερῶν εἰκόνων.

Ἀμπελικός: ὁ ἐπιμελούμενος τοὺς ἀμπελῶνας.

Ἀντιπρόσωπος: ὁ ἀπεσταλμένος τῆς Μονῆς εἰς τὴν Ἱερὰν Κοινότητα.

Ἀρσανάρης: ὁ ὑπεύθυνος τοῦ ἀρσανᾶ, τοῦ λιμενίσκου τῆς Μονῆς.

Ἀρχειοφύλαξ: ὁ φροντιστὴς τοῦ ἀρχεῖου.

Ἀρχοντάρης: ὁ διακονῶν εἰς τὸ ἀρχονταρίκι· ὑπεύθυνος φιλοξενίας.

Βαγενάρης: ὁ ὑπεύθυνος τοῦ βαγεναριοῦ (κρασαριοῦ).

Βδομαδιάρης: ὁ ἱερομόναχος ὁ ἐφημερεύων ἑβδομαδιαίως.

Βηματάρης: ὁ ἐπιμελούμενος τὸ Ἱερὸν Βῆμα, ἀμφιά, λείψανα, σκεύη.

Βιβλιοφύλαξ: ὁ βιβλιοθηκάριος τῆς Μονῆς.

Βορδονάρης: ὁ ἡμιονηγός, ὁ ἐπιμελούμενος τὸν σταῦλον.

Γηροκόμος: ὁ διακονῶν τοὺς γέροντας εἰς τὸ Γηροκομεῖον.

Γραμματικός: ὁ ὑπεύθυνος γραμματείας, ἀλληλογραφίας.

Δευτερεύων: ὁ ἀναπληρωτὴς τοῦ διαβαστοῦ.

Διαβαστής: ὁ ἀναγνώστης τῶν κειμένων εἰς τὴν Τράπεζαν.

Δοχειάρης: ὁ φροντιστὴς τοῦ δοχεῖου (ἀποθήκης τροφίμων).

Ἐκκλησιαστικός: ὁ ὑπεύθυνος τῆς ἐκκλησίας.

Ἐπιστάτης: ὁ ἀντιπρόσωπος μονῆς εἰς τὴν Ἐπιστασία.

Ἐπιστημονάρχης: ὁ ἐπόπτης τῶν διακονημάτων.

Ἡγούμενος: ὁ πνευματικὸς πατήρ, ἀρχιμανδρίτης τῆς Μονῆς.

Ἡγουμενιάρης: ὁ διακονῶν κατ᾽ ἐντολὴν τοῦ Ἡγουμένου.

Ἱεροψάλτης: ὁ καλλίφωνος μοναχὸς τοῦ ἀναλογίου.

Κανονάρχης: ὁ ὁδηγῶν τοὺς ψάλτας ἐν τῷ ἱερῷ μέλει.

Κηροπλάστης: ὁ κατασκευάζων τὰς ἱερὰς λαμπάδας.

Κοιμητηριάρης: ὁ φροντιστὴς τοῦ Κοιμητηρίου καὶ Ὀστεοφυλακίου.

Κολλυβάς: ὁ παρασκευάζων τὰ κόλλυβα ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ μνημοσύνων.

Κονακτζής: ὁ διακονῶν στὸ ἀντιπροσωπεῖον (κονάκι) τῆς Μονῆς.

Κουρτζής: ὁ διαχειριζόμενος τὸ δάσος τῆς Μονῆς.

Κωδωνοκρούστης: ὁ ἀναλαμβάνων τὴν κρούσιν τῶν κωδώνων.

Μάγειρος: ὁ παρασκευάζων τὰ φαγητά τῆς Τραπέζης.

Μάγκιπος: ὁ φούρναρης.

Νοσοκόμος: ὁ θεραπευτὴς τῶν ἀσθενούντων ἀδελφῶν.

Οἰκονόμος: ὁ ὑπεύθυνος τῶν ἐργασιῶν, καὶ ἐνίοτε δοχειάρης.

Περβολάρης: ὁ κηπουρός.

Πνευματικός: ὁ ἱερεὺς ὁ τελῶν τὸ μυστήριον τῆς ἐξομολογήσεως.

Πορτάρης: ὁ φύλαξ τῆς πύλης τῆς Μονῆς.

Προσμονάριος: ὁ διακονῶν ἐνώπιον θαυματουργῆς ἁγίας Εἰκόνος.

Προσφοριάρης: ὁ παρασκευάζων τὰ πρόσφορα.

Πρῶτος: ὁ μοναχὸς ὁ ὁρισθείς διὰ τὴν Πρωτεπιστασίαν.

Ῥάφτης: ὁ ἀδελφὸς ὁ ράπτων ζωστικά, ἄμφια κ.λπ.

Σκευοφύλαξ: ὁ διακονῶν τὸ σκευοφυλάκιον, ὁ κειμηλιακὸς.

Τραπεζάρης: ὁ διακονητὴς τῆς Τραπέζης.

Τυπικάρης: ὁ φροντιστὴς τοῦ Τυπικοῦ· τηρητὴς τῆς τάξεως.

Ὠρειάριος: ὁ ὑπεύθυνος τοῦ ὠρείου (ἀποθήκης σίτου).